ÇOĞUMUZUN aklında aynı soru var: Nerede yaşayabilirim? Herkesin cenneti farklı, kiminin hayallerini balıkçı kasabaları, kimininkini ışıltılı metropoller süslüyor. Bazılarınınkini de pahalı olmayan bir ortadirek kenti...

Peki, Türkiye'nin en yaşanabilir ili hangisi? Hangi iller, hangi özellikleriyle öne çıkıyor? Hangileri geçen yıla göre daha iyi, hangileri daha kötü düzeyde?

CNBC-e Business'ın İlkini geçen sene yaptığı “Türkiye'nin Yaşanabilir İller Araştırması” bu sene ikinci kez hayata geçti. Bir önceki araştırmada sıralamayı belirleyen 28 kriterden bazılarını elendi ve yerlerine yenilerini eklendi. Bu yılki araştırma 34 kritere dayanıyor.

İstanbul, Antalya ve İzmir'in basamakları beşer onar tırmandığına şahit oluyoruz. Başta Kırklareli, Karaman, Kayseri ve Gümüşhane olmak üzere pek çok flaş şehir var. Ama en alttakilerin kıpırdanamadığını da görüyoruz. Geçen yılın en kötü durumundaki 10 ili bu yıl da aynı yerdeydiler. Hareketlenmeleri kendi aralarında yer değiştirmekten ibaretti.

YAŞAMAK İÇİN EN İDEAL 10 İLK
(LİSTENİN İLK 10'U)

1 ANKARA

Başkent ekonomi, sağlık ve eğitim altyapısı en gelişmiş il. Sanatla ilgili aktivitelerde ikinci sırada. Ekonomik olarak güçlü, araç yoğunluğu İstanbul'dan daha yüksek. Kişi başına düşen kamu yatırımında İstanbul'la başabaş, mevduatta İstanbul'un önünde. Hava kalitesi orta düzeyde, trafiği İstanbul'dan kötü durumda. Suç oranı çok yüksek değil.

2 ESKİŞEHİR

Okur-yazar oranı en yüksek üçüncü il olan Eskişehir'de en dikkat çekici olan sanata olan ilgi. Şehir, sinema izleyici sıralamasında beşinci sırada ve kentte yeni sinema ve tiyatro sahnelerine ihtiyaç var. Zengin bir kent, suç ve trafik dışında tüm verileri iyi görünüyor. Belediyecilikte son beş yılda önemli adımlar atan kent, iki basamak yükselerek ikinci sıraya yerleşti.

3 İSTANBUL

Türkiye'nin en pahalı kenti ve ülkedeki toplam banka mevduatının yüzde 45.6'sına sahip. Suç oranı sanıldığı gibi yüksek değil. Hava kalitesi açısından ilk 10 şehir arasında ve üç yetişkinden biri araç sahibi. İşsizlik Ankara ve İzmir'e göre daha az.

4 ANTALYA

Türkiye'de nüfusa oranla en çok araç Antalya'da. İki yetişkinden birine otomobil düşüyor, buna rağmen trafiği kötü değil. Turizmin gözdesi ekonomik parametrelere göre gayet iyi sırada ancak kişi başına vergide ilk 10'da yok. Hava kalitesi en yüksek ikinci il. Opera ve baleye olan ilgide ise üçüncü il konumunda.


5 TRABZON

Trabzon'da eğitim verileri orta düzeyde. Yalnız, acilen anaokulu öğretmenine ihtiyacı var. Anaokulu öğretmeni açığının en yüksek olduğu ikinci il. Kent kilometrekare başına en uzun asfalt yola sahip. Buna rağmen trafiği kötü. Sinemaya ilgi sıralamasında Türkiye'nin dördüncü ili. Kent hayatındaki ve ekonomik verilerindeki gelişimle ön plana çıkıyor.

6 EDİRNE

Edirne'de can sıkıcı tek şey suç oranı. 2007'de cezaevine giren kişi sayısı bin 414'tü. Bu sayı nüfusa oranlandığında Edirne'yi suç oranı en yüksek ikinci il yapıyor. Eğitim ve sağlık altyapısında ilk 5 kentten biri olması en büyük avantajı. Hava kalitesi kötü, orman alanı az. En çok vergi veren iller arasında 19'uncu sırada.

7 ISPARTA

Kent özellikle eğitim ve sağlık altyapısının iyiliğiyle öne çıkıyor. Trafiği rahat, eğitim düzeyi Türkiye ortalamasının üstünde. Sinemaya ilgi iyi ama tiyatroya ilgi konusunda aynı şeyi söylemek mümkün değil. Hava kalitesini iyileştirirse listede daha da yükseleceği kesin. En çok vergi veren iller sıralamasında 19'uncu sırada yer alıyor.

8 İZMİR

İzmir'in kişi başına mevduatta üçüncü sırada olduğuna aldanmayın, mevduat tutarı İstanbul'un yarısı kadar bile değil. Kişi başına kamu yatırımında da İstanbul'un yarısını ancak alıyor. Yine de ekonomik parametreleri iyi. En çok hane elektriğini İzmirliler tüketiyor. 10 yetişkinden biri üniversite mezunu, suç ciddi problem.

9 ARTVİN

Artvin kişi başına kamu harcamasında Türkiye'nin lideri. Devlet geçen yıl her Artvinli'ye 1710 lira yatırım yaptı. Ekonomik verileri Türkiye ortalamasının biraz üzerinde olan Artvin'de işsizlik oranı da çok düşük. Kentin tek problemi pahalı olması gibi görünüyor.

10 KIRKLARELİ

Türkiye'nin en iyi eğitim altyapısına sahip ikinci ili olan Kırklareli, aynı zamanda anaokulu öğretmeninin en yoğun olduğu yer. Okur-yazar oranında ikinci sıradaki kent, sanat etkinliklerine çok duyarlı. Öyle ki, Türkiye'de tiyatroya ilginin en yoğun olduğu kent konumunda. Ulaşım imkanlarının karayoluyla sınırlı olması dışında kentin önemli bir problemi yok.

YAŞAMAK İÇİN İDEAL OLMAYAN 10 İL
(LİSTENİN SON 10'U)
72 MARDİN

Muhteşem mimarisi ve turizm potansiyeline rağmen yoksulluğu bir türlü kıramadı. Rakamlar olumlu şeyler söylemiyor. Konutlarda en az elektrik tüketimi bu kentte. İşsizliğin en yoğun olduğu dört kentten biri. En olumlu tarafı, suç oranının en düşük olduğu il olması.

73 ARDAHAN

Ardahan işsizliğin en düşük olduğu dört ilden biri ama yine de çok yoksul. Türkiye'de kişi başına banka mevduatının en düşük olduğu üçüncü kent. Ancak bu yoksulluk suçu tetiklememiş, suç oranı epey düşük. Kentin ucuzluk ve istihdam oranı dışında olumlu bir verisi yok gibi...

74 KARS

Şaşırtıcı bir veri: Türkiye'de tiyatroya olan ilginin en yoğun olduğu kent. Genelde kültüre önem veren kentler zengin olur. Ama Kars örneğinde durum böyle değil. Toplam mevduatın ancak binde biri bu kentte. Devlet de pek elini uzatmamış. En çok kamu yatırımı yapılan kentler arasında 44'üncü sırada.

75 MUŞ

Yoksulluktan spor yapmaya vakit var mı? Muş, sporcu sayısı en seyrek olan üçüncü il. Diğer parametrelerine de bakıldığında iyimser olmak güç. Evlerde en az elektrik tüketilen ikinci il. Kişi başına en az vergi ödeyen il. Üniversite mezunu oranı en düşük ikinci il. Tek avuntusu suç oranının düşüklüğü...

76 BATMAN

Türkiye petrollerinin kalbi Batman'da zenginlik ve yoksulluk birarada. Petrol kuyularından çıkan servete rağmen işsizliğin en yüksek olduğu dört ilden biri. Sekiz yetişkinden biri otomobil sahibi olabiliyor. Türkiye'nin en ucuz dört kentinden birisi ve suç oranı düşük.

77 ŞIRNAK

Bitlis gibi ilgiye muhtaç. Kişi başına en az vergi ödeyen üçüncü il. İşsizliğin en yüksek olduğu dört kentten biri. Eğitim açısından da kötü durumda. Okur yazar oranı en düşük ikinci, ilkokul öğretmeninin en az olduğu üçüncü, ortaöğrenim öğretmeni sayısının en yetersiz olduğu ikinci il.

78 ŞANLIURFA

Türkiye'nin en ucuz illerinden biri. Fiyatlar ortalamanın yüzde 4.4 gerisinde. Kişi başına mevduat sadece 477 lira. Konut sahipliğinde yoksulluğun izleri açıkça görülüyor. 10 kişiden biri konut sahibi. İşsizlik yüksek, okur-yazar oranı düşük. İlkokul öğretmeni sayısının en yetersiz, sporcu sayısının en az olduğu il.

79 HAKKARİ

Hava kalitesinin en kötü olduğu il olan Hakkari'nin ekonomik verileri hiç parlak değil. Kişi başına en düşük kamu yatırımı Hakkari'ye yapılıyor. Öğretmen açığı var, ortaöğretim öğretmen sayısının en yetersiz olduğu il. Bir yandan da okur yazar oranı en düşük olan üçüncü il.

80 DİYARBAKIR

Acil “açılım” gerekiyor. Diyarbakırlı tüm olumsuz şartlara rağmen sanata yoğun ilgi gösteriyor. Tiyatroya ilgide 15'inci, sinemada 19'uncu sırada. Sorunların başında eğitim ve sağlık altyapısı geliyor. Kent eğitimde 73'üncü, sağlıkta ise 76'ncı sırada yer alıyor. Kaza oranı da yüksek ve trafiğe bir çözüm bulunması gerekiyor.

81 AĞRI

Eğitim altyapısı en kötü şehir. Ekonomi parametresinden bakıldığında sondan bir önceki sırada. Üniversite mezunu oranının da en düşük olduğu il. Her 47 yetişkinden ancak biri üniversite bitirebilmiş. Okur-yazar oranı en düşük il de Ağrı. En iyi iki özelliği, işsizlik oranının düşüklüğü ve ucuzluk.

HANGİ ŞEHİR KAÇINCI SIRADA
İLLER 2008 SIRA 2007 SIRA
Ankara 1 1
Eskişehir 2 4
İstanbul 3 28
Antalya 4 9
Trabzon 5 6
Edirne 6 5
Isparta 7 2
İzmir 8 14
Artvin 9 16
Kırklareli 10 24
Kırıkkale 11 7
Bolu 12 3
Kocaeli 12 13
Karabük 13 38
Karaman 13 31
Sinop 16 20
Elazığ 17 10
Mersin 18 22
Kayseri 19 35
Zonguldak 20 17
Muğla 21 21
Bursa 22 49
Çanakkale 23 11
Samsun 24 43
Kastamonu 25 15
Adana 26 45
Uşak 27 39
Balıkesir 28 36
Denizli 29 25
Gümüşhane 30 50
Rize 31 26
Burdur 32 8
Yalova 33 47
Nevşehir 34 30
Erzurum 35 18
Kütahya 36 19
Aydın 37 37
Giresun 38 41
Tekirdağ 39 59
Bartın 40 56
Malatya 41 53
Manisa 42 42
Niğde 43 12
Kırşehir 44 34
Sivas 45 33
Çankırı 46 29
Ordu 47 55
Erzincan 48 23
Çorum 49 48
Tunceli 50 32
Amasya 51 27
Adıyaman 52 70
Kahramanmaraş 53 67
Bilecik 54 54
Kilis 55 64
Tokat 56 57
Konya 57 46
Sakarya 58 44
Osmaniye 59 68
Bayburt 60 51
Hatay 61 62
Gaziantep 62 40
Düzce 63 61
Aksaray 64 65
Afyonkarahisar 65 52
Bingöl 66 66
Yozgat 67 63
Van 68 60
Iğdır 69 73
Siirt 70 72
Bitlis 71 69
Mardin 72 74
Ardahan 73 71
Kars 74 58
Muş 75 77
Batman 76 78
Şırnak 77 75
Şanlıurfa 78 80
Hakkari 79 76
Diyarbakır 80 79
Ağrı 81 81

ARAŞTIRMA HANGİ KRİTERLERLE YAPILDI?
PARAMETRE AĞIRLIĞI %
EKONOMİ 25
Kişi başına düşen kamu harcaması 2.5
Kişi başına düşen araç sayısı 1.25
Kişi başına düşen konut sayısı 1.25
Kişi başına düşen ortalama kira geliri 1.25
Havayolu kullanım oranı 1.25
Kişi başına ödenen vergi 3.75
Satın alma gücü 3.75
Kişi başına düşen hane elektriği tüketimi 1.25
Kişi başına düşen mevduat miktarı 3.75
Yaratıcı sermaye reytingi 2.5
Fiziki altyapı reytingi 2.5
EĞİTİM 20
Bir anaokulu öğretmenine düşen öğrenci 3
Bir ilköğretim öğretmenine düşen öğrenci 3
Bir ortaöğretim öğretmenine düşen öğrenci 3
Üniversite mezunlarının yetişkin nüfusa oranı 8
Okur yazarlık oranı 3
SAĞLIK 20
Kişi başına düşen sağlık doktor sayısı 10
Kişi başına düşen hastane yatak sayısı 10
GÜVENLİK 15
Suç oranı 7.5
Deprem riski 7.5
KENT HAYATI 12
Spor tesisi kapasitesinin nüfusa oranı 1.2
Lisanslı sporcu sayısının nüfusa oranı 1.2
Araç başına düşen kaza sayısı 2.4
Ormanlık alanların kent alanına oranı 2.4
Hava kalitesi 2.4
Alışveriş merkezi sayısının nüfusa oranı 2.4
KÜLTÜR SANAT 8
Tiyatro seyircisinin nüfusa oranı 0.8
Tiyatro koltuk kapasitesinin nüfusa oranı 0.8
Sinema seyircisinin nüfusa oranı 0.8
Sinema koltuk kapasitesinin nüfusa oranı 0.8
Opera ve bale seyircisinin nüfusa oranı 0.8
Opera ve bale koltuk kapasitesinin nüfusa oranı 0.8
Kütüphane ve eser sayısının nüfusa oranı 1.6
Müze ziyaretçi sayısının nüfusa oranı 1.6