Uzunca zamandır gündemde olan ve Aralık ayında çözülmesi beklenen EYT Çalışma Bakanı’nın dün canlı yayında yaptığı açıklamaya göre hazır, düzenleme nihai karar için cumhurbaşkanımıza sunulacak ve Ocak 2023 ‘te süreç sonlanacak; Cumhurbaşkanımızın ifadesiyle “ Eyt meselesi masadan kalkacak”. Çalışma detayı kamuoyuna açıklanmadığından kamuoyunda beklenti ve kafalarda pek çok soru var biz de çokça sorulan sorulara derleyelim istedik.
Kimler EYT ‘li ?
9 eylül 1999 öncesinde ilk defa işe giren, Sigortalı, Bağ-Kur’lu veya memur olup Emekli Sandığına tabi olan herkes EYT ‘li olarak tanımlanıyor. ( 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigorta başlangıcı olanlar EYT ‘li, 9 Eylül 1999 tarihi ve sonrasında sigorta başlangıcı olanlar kapsam dışında. Burada staj sigortasının kapsamda olmadığı Bakan tarafından açıklanmıştı, ancak Cumhurbaşkanın takdiri ve Meclis sürecinin neler getireceğini hep birlikte bekleyip göreceğiz.
8 Eylül 199 öncesi çalışmışlığım var ama sigorta girişim yapılmamış, EYT ‘li olabilir miyim?
Bu durum ancak hizmet tespit davası ile tespit edilebilir ancak 5 yıllık zamanaşımı nedeniyle mahkemeden sonuç almak mümkün değil. Öte yandan SGK müfettişlerince yapılacak bir incelemede böyle bir durum tespit edildiğinde ise zamanaşımı işlemiyor. Elinizde çalıştığınızı ispat edebilecek deliller varsa SGK ‘ya şikâyet yolunu denenebilir.
EYT 'de yaş şartı var mı, prim gün sayısı nasıl olacak ?
8 Eylül 1999 öncesi düzenlemeye aynen dönülürse, o dönem geçerli olan sigorta girişi olan ve 5 bin prim gün sayısını dolduran ve kadınlarda 20 yıl erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresinin tamamlanmış olmaları halinde yaş şartı olmaksızın emekliliğe hak kazanılıyordu. Bağ-Kur’lu kadınlarda 7200 , erkeklerde ise 9000 gün prim şartı var. 9 Eylül 1999 tarihinde yapılan yasal düzenleme ile kademeli prim artışı ve yaş şartı getirilmişti. Çalışma Bakanımızın ifadesiyle Ocak 2023 yılında şartları taşıyan sayısının iki milyon. EYTL ‘lilerin hazineye yükü yanı sıra İşverenin karşılaşacağı kıdem tazminatı yükü nedeniyle yaş şartı gündemde olduğu konuşuluyor. Nitekim Çalışma Bakanımız yaptığı açıklamada yaş şartının olup olmadığına dair bir açıklama yapmaktan kaçındı. EYT'de 48, 50 ve 52 yaş şartı üzerinde durulduğu konuşuluyor ancak henüz net bir açıklama yok. EYT ‘ ye yeni bir yaş sınırı getirmek, yeni yaşa takılanların ortaya çıkmasına sebep olacağı için pek de mantıklı görünmese de bir yaş şartı olup olmaması veya bu yaş şartının ne olacağı konusunda kararı Cumhurbaşkanımız verecek.
Sigorta başlangıcım 9 Eylül 1999 veya sonrasında, bunu borçlanma ile erkene çekip EYTL ‘li olabilir miyim?
Mevcut yasalara göre askerlik hizmetini yaptıktan sonra işe başlayanlar, askerlik borçlanması ile hem gün kazanıp hem sigorta başlangıç tarihlerini askerlik süresi kadar geriye çekebiliyor. Ancak henüz EYT ile alakalı yasal düzenlemesi netleşmedi, yani bu düzenlemenin nasıl çıkacağı belli değil, Çalışma Bakanı’nın daha önce yaptığı borçlanma ile sigorta başlangıcının geriye çekilemeyeceğine dair yaptığı açıklama kafaları oldukça karıştırdı. Çıkacak yasaya göre askerlik borçlanmasının sigorta başlangıcını öne çekilmesi eğelenebilir, bekleyip göreceğiz.
Hizmet birleştirmesi ne demek ve birleştirme için başvuru yapmak gerekir mi?
4/a 4/b 4/c ; SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı üç farklı statüde çalışanlar için emeklilik aşamasında Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından bu birleştirme yapılması zorunlu, yani emeklilik için başvurduğunuzda otomatik olarak hizmet birleştirmesi yapılıyor, kişinin kendisin ayrıca başka bir talepte bulunmasına gerek yok. Zaten mevcut SGK veri tabanı ile 1997 sonrası tüm kayıtlar dijital ortamda.
Gün eksiğim var nasıl tamamlayabilirim?
Yasalarımızda ayrıca toplu olarak ödenip gün kazanma imkânları var. Bunlara genel anlamıyla borçlanma olarak tanımlanıyor. Borçlanma yöntemiyle gün satın alıp eksik günler tamamlanabilir.
Borçlanma yöntemi olarak, Kadınlar için, 3 çocuğa kadar her çocuk için 2 yıla kadar borçlanılabilir. Er, Erbaş ve Yedek subay okulunda geçirilen süreler, doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurtiçinde veya yurtdışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri, olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri, sigortalı iken tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri, grev ve lokavtta geçen süreler, hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri, Belirli şartlar dahilinde yurt dışında bulunulan süreler, Yurtdışına Devletçe gönderilen Öğrencilerin eğitim süreleri için borçlanmaya konu edilebilecek süreler.
Borçlanma yapmalı mıyım veya borçlanma yaparken nelere dikkat etmeliyim?
Mevcut emekli maaş hesaplamasına göre 8 eylül 1999 için yapılan askerlik borçlanmaları hariç emekli maaşına katkısı ya yok ya yok denecek kadar az. Bu nedenle, eksik gününüzü dikkate alarak yeteri kadar borçlanma yapmanız daha mantıklı.
Öte yandan Asgari ücrete yapılan artış, askerlik ve doğum gibi hizmet borçlanması maliyetlerini de artıracak. Halen, 1 günlük askerlik ve doğum borçlanma primi en düşük 69,02 TL, en yüksek 517,80 TL olarak uygulanıyor. Yeni yılda askerlik ve doğum borçlanmasında en düşük günlük prim 106,75 TL’ye, en yüksek günlük prim de 800,64 TL’ye yükselecek. Bu nedenle yıl sonuna kadar yapılacak borçlanmalar ile 1 Ocak 2023 yılında yapılacak borçlanmalar arasında asgari ücret zammı kadar ( %54) fark var, borçlanma ihtiyacı olanlar durumlarını değerlendirip yıl sonuna kadar borçlanma yapmalarında fayda var. Öte yandan borçlanma yapıldıktan sonra ödeme için bir aylık süresiniz var, ödemenin kısmi yapılması halinde ödeme yapılan kısma isabet eden gün kadar hak kazanılabiliyor, eksik ya da hiç ödeme yapılamamasında ise borçlanma iptal ediliyor. Borçlanma ile gün kazanmak için ödeme şart.
3,5 yıl kuralı nedir nasıl hesaplanır?
SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı gibi farklı sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmetleri olup da emeklilik yaşı yaklaşan kişilerden sıkça duyduğunuz bir ifadedir son 3,5 yıl.
Kanunda son 3,5 yıl diye bir ifade yoktur. Bu ifade genellikle Bağ-Kur’dan SSK’ya geçen kişiler tarafından kullanılır.
Son 3,5 yıl ifadesi, 2829 sayılı Hizmet Birleştirme Kanununun 8 inci maddesinin bir yorumudur. Maddeye göre;
“Birleştirilmiş hizmet süreleri toplamı üzerinden, ilgililere; son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde fiili hizmet süresi fazla olan kurumca, hizmet sürelerinin eşit olması halinde ise eşit hizmet sürelerinden sonuncusunun tabi olduğu kurumca, kendi mevzuatına göre aylık bağlanır ve ödenir.”
Bu nedenle önemli olan son 3,5 yıl değil, son 7 yıldır. Son 7 yılın hesabı da zaman olarak hesaplanmaz. Hizmet (fiilen çalışılan) süresi olarak hesaplanır.
Yedi yıllık süre sosyal güvenlik hukukunda( 2520 günü ifade eder. Son 2520 gün içinde en çok hangi statüde hizmet var ise o statüden aylık bağlanır. Örneğin, 3 yıl (1080 gün) Emekli Sandığı, 2 yıl (720 gün) Bağ-Kur ve 2 yıl (720 gün) SSK hizmetiniz varsa son yedi yıl içinde en çok hizmet Emekli Sandığı olacağından Emekli Sandığı şartlarına göre emekliliğiniz belirlenir.
Eğer yalnızca SSK ve Bağ-Kur hizmetiniz varsa böyle bir durumda son 2520 gün için 1261 ve daha fazla gün hizmetinizin olduğu statüden aylık bağlanır. SSK ve Bağ-Kur’un hangisinin önce olduğunun da önemi yoktur.
Bu sürelerin hesabında fiilen çalışılan süreler dikkate alınır. Bu nedenle son yedi yıl hesabında;
5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununun 32 nci maddesine göre verilen yıpranmalar,
5510 sayılı Kanuna göre verilen yıpranmalar,
Ağır engelli çocuğu bulunan kadınlara verilen yıpranmalar,
Maden ve yer altı hizmetlerine verilen yıpranmalar,
Borçlanmalar dikkate alınmaz.
Borçlanmalar bakımından askerlik ve doğumlar son 2520 gün (zaman dilimi değil hizmet hesabı) içinde gerçekleşmişse dikkate alınır. Bu anlatılanların tümü 2008’den önce ilk kez SSK, Bağ-Kur veya T.C. Emekli Sandığına tabi çalışması olanlar için. Ekim 2008’den sonra ilk kez sigortalı olanlarda toplam hizmet içinde en çok süresi olan statü esas alınıyor.
