Pandemi sürecinde ve sonrasında ekonomik tahribatı en aza indirmek ve ticari firmalara en verimli desteği verebilmek için sorunların en doğru şekilde analiz edilmesi gerekmektedir. Sorunlar analiz edilirken Bölge düzeyinde hatta ve hatta il düzeyinde araştırmalar yapılarak süreç ile ilgili stratejiler bu şekilde belirlenmelidir.

İllerin sorunları analiz edilirken o ilin sivil toplum kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşları, ticari işletmelerin temsilcileri ve ilde fikrine önem verilen kişiler bir araya getirilerek istişareler yapılmalıdır. Bu sürecin yönetimini de bölgesel kalkınmada en büyük göreve sahip olan Kalkınma Ajansları üstlenmelidir.

Pandemi sürecinden önce her şey mevcut durumuyla devam ederken toplantı üzerine toplantı gerçekleştirip fotoğrafları basınla paylaşıp çalışma yaptığını vurgulayan herkesin bu süreçte elini taşın altına koyması gerekir diye düşünüyorum. Bu dönemde daha çok işbirliğine ihtiyaç vardır.

Dönemsel bazlı da olsa bölgesel sorunların hızlı bir şekilde çözülmesine ya da en aza indirilmesine yönelik ticari işletmelere proje esaslı hibe desteklerinin sağlanması gerekmektedir. KOSGEB – DOKA – TKDK ve kısmen İŞKUR ile diğer hibe ve kredi desteği sağlayan kurum kuruluşların bölgenin dinamiklerini gözeterek destek mekanizmalarını revize etmesi gerekmektedir.

Eğer ki sorunları il düzeyinde ya da bölge düzeyinde değerlendirmeyip ülkenin tamamı için aynı stratejileri uygularsak yaptığımız çalışma tam olarak sorunların çözümü için yeterli olmayacaktır. İzmir, İstanbul, Kocaeli, Ankara, Bursa ya da Antalya için yapılan stratejiler Trabzon, Ordu, Giresun, Gümüşhane, Rize ve Artvin için aynı sonuçları vermeyecektir, vermesi de mümkün değildir. Çünkü TR90 Bölgesi’nde bulunan bu saydığımız illerde genelde hizmet sektörü ağırlıktadır. Ticari işletmelerin büyük bir kısmı turizm sektörüyle bağlantılı faaliyetler gerçekleştirmektedir. Bu nedenle de illerin dinamiklerine bakılarak stratejiler belirlenmelidir.

Genel olarak tavsiyem şudur;
- Hibe desteği sağlayan kurum ve kuruluşların destek mekanizmaları o ilin sorunlarını çözebilecek şekilde revize edilmelidir.
- Trabzon’un bir esnaf ve sanatkar kenti olduğu unutulmamalı ve esnaf ve sanatkarların da desteklerden faydalanabilmesi için kriterler esnetilmelidir.
- Sorunları ülke genelinde değerlendirip geneli kapsayan stratejiler yerine il bazında o ilin dinamikleri gözetilerek detaylı bir sorun analizi çıkartılıp bu yönde stratejiler geliştirilmelidir.
- Pandemi sürecinden etkilenmeyen sektörlerde yatırımcıların iş kurabilmesi için özel teşvik programları açıklanmalıdır.
- İnsanların bireysel olarak tarım ve hayvancılık yapabilmesi için hem eğitim programları hem de uygulama atölyeleri kurulmalıdır. Atalardan gelen bilgi ve birikimler genç nesil ile paylaşılmalıdır.
- Sorunlar belirlenirken her temsilcinin siyaseti bir yana bırakıp çözüm odaklı çalışması gerekmektedir.
- İlin sorunları belirlenirken görüş ayrılıkları dahi olsa her kurum temsilcisinin toplantılara davet edilmesi gerekmektedir.
- İlin sorunlarının çözülmesi için oluşturulan stratejiler takip edilip verilen görevlerin haftalık olarak denetlenmesi gerekmektedir.
İl bazından oluşturulan sorunlar o ilin kapsadığı bölgenin sorunlarını, bölgelerin oluşturduğu sorunlar da ülkemizdeki genel sorunları görmemiz için çok doğru bir fotoğraf olacağı için bu fotoğraf karesinde herkesin olması gerekmektedir.