Geçenlerde Telekom eski müdürlerinden Osman Kanber, ‘Maşatlıktaki Katolik Mezarlığına en son kim defnedildi?’ diye sormuştu. Boztepe’nin kuzey-doğu eteğindeki bu mezarlığın eski fotoğrafları zaman zaman sosyal medyada yayınlanıyor. Bu mezarlığa İtalyan Katolik Mezarlığı denmesinin nedeni, Trabzon’daki Katolik İtalyanların oraya defnedilmesindendir. Trabzon’daki Katolik İtalyanlar da denince akla Kafato ailesi gelir. Maşatlık’taki bu mezarlığa en son defnedilen kişi ise Kafato ailesinin Trabzon’da vefat eden son ismi Mimiko Kafato idi. Mimiko’nun kardeşi Krino Kafato ise bir kaç yıl önce Kanada’da vefat etmişti. Doğup büyüdüğü Trabzon’a aşık olan Krino Kafato, vasiyetinde ‘benim küllerimi Trabzon’da Ganita’da denize atın’ demişti. Eşi ve çocuğu Krino’nun küllerinden bir tutamı küçük bir torbaya koyarak Trabzon’a getirdiler ve bir sabah erken saatlerde Ganita’da Karadeniz’in sularına bıraktılar.
10 Ekim 1955’de vefat eden Mimiko Kafato 11 Ekim 1955’de Padişah Abdulmecit’in dedeleri için yaptırdığı söylenen Santa Maria İtalyan Katolik Kilisesinden alınarak Maşatlığa defnedildi. Maşatlığa daha sonra limandaki bir gemide vefat eden bir gayrimüslim ve en sonra birkaç yıl önce vefat eden Hıristiyan Türk kadını Zehra Çolak Hanım defnedildi.
xxxx
Kafatolar, Trabzon’da tam 100 yıl yaşadı. Trabzon’un, sosyal ve kültürel yaşamında iz bırakan bu ailenin en tanınan ismi, Dr. Krino Kafato’dur. Krino ile birkaç kez sohbet etmiştim.
Polis Akademisi öğretim üyesi Doç. Dr. Yücel Yiğit ve Emniyet Arşivler eski genel müdürü Eyüp Şahin, ‘Kafato Biraderler, Pontusçu mu Casus mu Masum mu?’ başlıklı bir makale yayımlamışlardı. Yiğit ve Şahin, Emniyet arşivindeki bilgileri derleyip toparlamışlar, farklı bir açıdan Kafatolar hakkında bilgi aktarmışlar.
Yiğit ve Şahin’in Makalede, dede Antonio Kafato’nun, İtalyan ordusunda general olduğu, Osmanlı- Rus (Kırım) savaşına Osmanlı Ordusunda Ruslara karşı savaştığı ve Osmanlının mağlubiyeti ile sona eren savaş sonrası İtalya’daki iç kargaşa nedeniyle ülkesine dönmediği ve Padişah Abdulmecit’in oluru ile Trabzon’a yerleştiği, yerli bir Rum kadınla evlendiği, bu evlilikten Alphonso, Andon, Clemantina ve Alexhandro adlı dört oğlu olduğu, Alexhandro’nun Rusya’ya göçüp orada yaşadığı, General Kafato’nun kereste alımı için gittiği Maçka’da öldürüldüğü, oğlu Andon’un bir Rum kadınla evlendiği bu evlilikten Anesti ve Mimiko isimle iki erkek çocuğunun olduğu belirtiliyor. Anesti’nin oğlu Krino Kafato’nun Arapgirli bir Ermeni kadınla evli olduğu kaydediliyor.
Yazarlar; ‘Bu araştırmanın temel amacı, erken Cumhuriyet döneminde Kafato Biraderlerin neden Pontusçulukla ve muhbirlikle suçlandıklarını ortaya koymaktır. Çalışmamız 1931-56 yılları arasını kapsamaktadır. Araştırmadaki belgeler Emniyet Genel Müdürlüğü arşivinden alınmıştır. Araştırmada bizi en çok belgelerin tutarsızlığı zora sokmuştur. Kafatolara ait ilk belgeler 1931 yılına aittir. Hâlbuki suçlandıkları olaylar Osmanlı dönemine tekabül etmektedir. Dolayısıyla Trabzon halkının önceden bildiği olaylar ancak 1931’de resmi evrakta karşılığını bulmuştur. Evraklarda Mimiko ön plana çıkmıştır’ diyorlar.
Emniyet arşivlerinde Kafatolarla ilgili bilgilerde şu iddialar da yer alıyor;
Rus işgalinde Mimiko’nun Tiflis’e, Anesti’nin Rusya’ya kaçtığı, Mondros mütarekesi ile birlikte tekrar Trabzon’a döndükleri ve İbrahim Efendi ile Yeşilyurt lokantasını açtıkları, Trabzon’un karışık günlerinde (1918-21) işyerlerine Yunan bayrağı astıkları belirtiliyor. Mimiko’nun milli mücadele başladığında İstanbul’a gittiği, İngiliz istihbaratının muhbiri olduğu kaydediliyor. Anesti, askerken firar ettiği ve daha sonra 5 ay daha askerlik yaptığı ve ölüm tarihi olan 10 Ekim 1955’e kadar Emniyet tarafından takip edildiği ifade ediliyor.
Mimiko, Türk Ordusu 1922 Sonbaharında İstanbul’a girince Trabzon’a kaçtığı ve abisinin işlettiği otelin altında alkollü içecek ve sirke işe başlamış. Mimiko, hükümete ve Türklüğe hakaretten mahkemeye verilmiş ve ceza almamış. Mimiko; bunca takibe rağmen, bir ay hapis ve 10 Liralık cezayı sirke imalatı nedeniyle almış!
Mimiko A-1, Anesti (Krino Kafato’nun babası) A-2 numarasıyla fişlenmişler ve şehrin en tehlikeli l. ve 2. adamlarıymış! Ve bu tehlikeli adamlar, İran Şahı Pehyelevi’ye yemek hazırlamışlar.
Mimiko, 11 Eylül 1946’de eceliyle ölmüş ve Maşatlık’ta toprağa verilmiş.
xxx
Trabzon’da Kafatolar dışında yakın takibe alınan başka isimlerde var.
Sovyet uyruklu Rum vatandaşı Lambo Fikilidi… Lambo; emlakçı, Yunanistan’a göç eden Rumların işlerini takip ediyor.
A-4 koduyla takip edilen bir başka isimde Sovyet uyruklu Haralambo oğlu Viya Zaharyadis… Zaharyadim; Trabzon Ramada Otelin sahibi Hüseyin Başaran’ın dedesi Yakup Başaran’ın katibiymiş. A-5 koduyla takip edilen Kristohor oğlu Haralambo, fıntık tüccarı Sağıroğlu Ömer ile gaz ve benzin tüccarı Hacı İbrahimoğlu Osman ve kardeşlerinin katibi imiş!
A-6 koduyla takip edilen Nazarat kızı Kasruhi Hekimyan’mış. Hekimyan Osmanlı Bankasının müdürünün eşi.
Mahmut Natıkoğlu, Halit Rıfkı Kulaç, Öğretmen Ziya Işıkdemir ile Yomra Tekel satış memuru Salih Ünlüsoy da, takipteki isimlermiş!
xxx
Makalede Mimiko’nun takibi, Trabzon Valisi Galip Pekel’in Ankara’ya çektiği bir telgrafla başlamış. Resmi yazılarda Mimiko’ya Pontusçuluk, İngiliz casusluğu suçlaması yapılıyor, ancak net bir kanıt ve belge de yok. Mimiko’ya gelen mektuplar bile didik didik okunmuş. Hatta bir firmanın reklam broşürü bile incelenmek üzere merkeze gönderilmiş!
16 Kasın 1939 tarihli yazıda Kafato Biraderlerin Fransız ajanı ve Kürt isyanının teşvik eden Jan Sübliyer ile de temasta oldukları bilgisi yer almış. Trabzon’dan uzaklaştırılmaları istenmiş. Ancak, DV, MAH; üçüncü ordu müfettişliğinin, valiliğin ve emniyetin görüşüne katılmamış. Zira suçlamalar 15 yıl öncesine dayanıyormuş.
11 Aralık 1950’de Kars valilinin bir muhbiri, Mimiko hakkında, ‘Sovyet Rusya hesabına çalıştıkları ve evlerinde telsiz olduğu’ ihbarında bulunmuş. MAH ve Trabzon valiliğinin yaptığı incelemede ihbarın asılsız olduğu görülmüş.
Mimiko, Demokrat Parti döneminde de adım adım takip edilmiş. İzmir’e gittiği akrabası Jesefine’da misafir olduğu, akrabasının Polonya asıllı kocası ile görüştüğü sonra İstanbul’a gittiği kayıtlarda yer almış.
xxx
Yücel Yiğit ve Eyüp Şahin, makalenin son bölümünde, kriminal olaylar dışında Kafato ailesinin casusluklarına dair hiçbir verinin bulunmadığını belirterek, ‘Rus işgali yıllarında kazananın yanında olma dürtüsü onları aşırılıklara yöneltse de Pontusçuluk faaliyetlerine rastlanmamış’ diyorlar.
Maşatlık’taki gayrimüslim mezarlığına en son kim defnedildi hikayesinden başladık, Kafato ailesi ile yazıyı sonlandırdık. Aslında Kafatolar’la ve özellikle Krino Kafato ile ilgili yazılacak çok şey var. İlerde Krino ile yıllar önce yaptığımız sohbetlerin özetini de yazacağım.
