Trabzon Büyükşehir Belediyesinin Değirmendere’nin dere yatağına otogar yapma kararı sivil toplum örgütlerinden, siyasilerden, kanaat önderlerinden ve ulusal medyadan ses getirici eleştiriler almasına rağmen bu güne dek Büyük Şehir Başkanlığından konu ile ilgili gerekçeli bir açıklama yapılmamıştır.
Siyasi ve bilimsel boyutu olan bu olayın siyasi yönüne girmek istemiyorsam da bir konunun hatırlatılmasında yarar görüyorum:
Trabzon’un gerçek sahipleri yöneticiler değil, bu ilde yaşayanlardır.
Şehirle ilgili kararlarda halk yok sayılamaz.
Kent Konseyleri işte bu amaçla kurulmuştur.
Bu nedenle Sayın Başkanın alınan bu kararın gerekçelerini toplumla paylaşması gerektiğine inanıyoruz.
Konunun bilimsel boyutuna gelince;
‘Dere yatağına bina yapılamaz’ söylemi çoğu teknik raporlarda, yasa ve yönetmeliklerde geçse de aslında bu haliyle tam olarak gerçeği yansıtan bir deyim değildir.
Söylem günümüzde aktif dere yatağı ve aktif dere taşkın düzlükleri için geçerlidir.
Oysa jeolojik geçmişi olan eski, terk edilmiş, pasif dere yatakları veya taşkın düzlükleri verimli tarım arazileri, yerleşim yerleri ve sanayi bölgeleri, karayolu güzergâhları olarak kullanılabilecek alanlardır.
Doğu Karadeniz Dağları yılda 0,6-1mm kadar yükselmekte, derelerde tabanlarını sürekli aşındırarak vadiyi derinleştirmektedir.
Henüz çok derinleşmemiş vadilerde aşırı yağış sırasında dere yatağından taşarak aktif taşkın düzlükleri oluşturabilir (Şekil 1Üstteki şekil, Panel A kesikli çizgi).
Ancak zaman içerisinde dere yatağı derinleştikçe şiddetli yağışlarda bile dere yatağından taşmaz ve taşkın düzlüğü oluşmaz.
Dere sürekli olarak kendi yatağında akar. Dolaysıyla derenin her iki tarafındaki eski taşkın düzlükleri de pasif hale geçer (Şekil 1 Panel B).
İşte bu tür alanlar yerleşime, tarıma ve ulaşıma açık olan alanlardır.
Şekil 1- Üsteki şekil Panel A: Değirmendere’nin bu günkü durumu. Sığ aşınmış dere yatağı aşırı yağıştan dolayı 1990 selinde olduğu gibi taşarak aktif taşkın düzlüğü(kesikli çizgi, flood flow surface) oluşturmuştur. Bu tür aktif taşkın düzlüklerinde yapılaşma sakıncalıdır.
Alttaki şekil, Panel B: Jeolojik zaman içerisinde Değirmendere’nin dere yatağı daha da derinleşirse aşırı yağışlarda bile dere taşmaz, yatağında akar ve taşkın düzlüğü, (kesikli çizgi) oluşmaz. Bu tür bölgelerde eski pasif taşkın düzlüklerinde yapılaşma güvencelidir.
Değirmendere vadisi, vadi aşındırması ve taşkın düzlüğü oluşumu açısından hangi aşamadadır?
1990 Değirmendere selinin etkinlik alanı göz önünde bulundurulduğunda planlanan otogarın yerinin tıpkı şekil 1Panel A da olduğu gibi aktif taşkın düzlüğü içinde kalacağı bir gerçektir. Ancak otogar yapımı öncesi Değirmendere’nin ıslah projelerinden bahsedilmektedir.
Teknik özelliği, niceliği ve niteliği hakkında bilgi sahibi olmadığımızdan bu konuda bir görüş belirtmemiz de doğru olmaz.
Sonuç olarak şeffaf yönetim anlayışı ve hesap verebilirlik açısından Trabzon adına yapılacak her projenin toplumla paylaşılması gerektiğini düşünüyoruz.
Neticede bu tür projeleri planlayanlar milletin iradesi ile oralarda bulunmakta ve projeler de bu milletin vergileri gerçekleştirilmektedir.
Umarım Sayın Başkan en kısa zamanda bu konuda bir açıklama yaparak toplumu bilgilendir.
Saygılarımla.
