24 Ocak 2020 tarihinde akşam saatlerinde Elâzığ’da oluşan 6,7 büyüklüğündeki deprem şu ana kadar 20 kişinin ölümüne bine yakın kişininse yaralanmasına neden oldu.
Her büyük deprem can ve mal kaybına neden olurken aynı zamanda her bir deprem de bizlere deprem gizemi hakkında aydınlatıcı bilgiler vermektedir.
Elazığ, deprem merkez üssü olmasına karşın, yaklaşık 250 km daha kuzeyde, Trabzon ve yakın çevresinde, ben dahil birçok vatandaşın depremi yaşaması ve paniğe neden olmasının asıl sebebi nedir?
Kaldı ki benzer olayların daha güçlüsü Trabzon’da 1939 ve 1992 Erzincan depremlerinde yaşanmıştı.
Bu sorunun cevabını bilim dünyası ilk kez 1985 Mexico City depremiyle buldu.
Depremin merkez üssü Pasifik sahili olmasına karşın, 400 km uzaklıkta oldukça büyük hasar oluşmuştu. Başka deyişle AŞAĞIDAKİ ŞEKİLDE GÖRÜLECEĞİ GİBİ en büyük deprem ivmesi deprem odak noktasında değil 400km uzaklıkta idi.
Şekil: 1985 Mexico City depreminde 400km uzaklıktaki deprem ivmesi deprem odak noktasından fazladır. Bunun nedeni yersel tektonik yapı ve gevşek zemindir. Deprem dalgalarının ivmesinin Mexico city havzasının kenarından merkezine doğru arttığına dikkat ediniz.
Normalde deprem dalgalarının ivmesi deprem odağından uzaklaştıkça azalmaktadır.
Deprem dalgalarının bu tür abartılı veya deprem şiddetini artırıcı davranışı bölgenin tektonik yapısı ve zemindeki kayaç türü ile ilişkiliydi (seismic site effect).
Jeofizik verilere göre Trabzon-Akçaabat yöresi, tıpkı Mexico City gibi faylarla sınırlı genç tortulların olduğu bir çöküntü havzasıdır.
Bu havzaya ulaşan deprem dalgaları kırılma ve yansımadan dolayı havzayı kısa zamanda terk edemez ve havza içerisinde abartılı bir şekilde büyür. Bu yüzden 250 km uzaklıktaki depremi rahatlıkla hissedebiliriz.
Bu günkü resmi deprem tehlikesi haritasına göre Trabzon’dan 10 km açıkta Karadeniz’den geçen fayın önümüzdeki 50 yıl içeresinde üretebileceği en büyük deprem 6,6 büyüklüğündedir.
Böyle bir depremin gerçekleşmesi Trabzon ve Rize için çok kötü sonuçlar oluşturacağı büyük olasılıktır.
Özetle her geçen gün ve her yaşanan deprem Türkiye’nin deprem açısından en güvenceli olarak düşünülen Doğu Karadeniz sahilinin gerçek deprem potansiyelini bilimsel verileriyle ortaya koymaktadır.
Rize’nin kentsel dönüşüme gitmesi bunun en güzel örneğidir.
