Prof.Dr. Osman Bektaş
İstanbul'u tehdit eden Adalar Fayı derinden "Creep" mi yapıyor?
GONAF projesi sonuçlarına göre İstanbul un 20km kadar güneyinden geçen Adalar Fayının 10km derinliğe kadar olan, deprem üretmeyen kısmı kilitlidir ve 7 den büyük deprem üretme kapasitesine sahiptir.
Ancak faya ait sismik kesitler daha yakından irdelendiğinde, fayın 10km den sonraki derin kısmında görülen yoğun mikro deprem faaliyeti, fayın derinden creep yapma (fayın küçük depremlerle sürünmesi) olasılığını gündeme taşır.
Bu özellikte üstten kilitli olan, ancak derinden creep yapan adalar fayının oluşturabileceği İstanbul depreminin zamanını daha da karmaşık bir hale sokar.
Öte yandan karşılaştırmalı çalışmalara göre 10km’lik sığ kilitlenme derinliği beklenen İstanbul depreminin 7 den büyük değil, 7 den küçük, 6-7 arasında olabileceğini ima eder.
Doğu Marmara’da Türk-Alman bilim adamlarının 2011 yılında birlikte başlattıkları günümüze dek süren çalışmalar (GONAF projesi) sonucunda İstanbul un yaklaşık 20km güneyinden geçen adalar fay segmentinin davranışı hakkında önemli bilgilere ulaşmışlardır.
Araştırmacılara göre, son İstanbul depreminin (1766) yaşandığı adalar Fay Segmentinin 30km boyunda, 10km derinliğindeki deprem üretmeyen, kilitli olan kısmı (asperit) gelecekte yaşanabilecek, 7 den büyük İstanbul depreminin odak noktasıdır.
Ancak araştırmacıların vermiş oldukları adalar fay segmentine ait enine ve boyuna olan sismik kesitlere daha dikkatli bakıldığında kilitli olan, depremsiz 10 km’ lik kısımdan sonraki, daha derinde, deprem üretme kabiliyetine sahip kabukta, mikro depremlerin oldukça yaygın olduğu görülür.
Bu gözleme uygun olarak, araştırıcılar, Çınarcık baseni ve onun kuzey kenarı boyunca uzanan adalar fay segmenti boyunca 2006-2010 tarihleri arasında 835 mikro deprem, 2016-2017 yılları arasında ise 2568 deprem yaşanmış olduğunu, deprem odak derinliklerinin ise 2-30km arasında değiştiğini belirtmektedirler.
Yukarıdaki çok önemli bulgular, Kuzey Amerika da, San Andreas ve San Jacinto Fay sistemlerinden elde edilen verilerle karşılaştırıldığında, kilitli olan adalar fayının 10km derinliğindeki yoğun mikro deprem aktivitesi, fayın creep (küçük deprem üreterek sürünmesi) yapma olasılığını gündeme taşır.
Bu özellikte beklenen İstanbul depreminin zamanını daha da karmaşık bir hale sokar.
Öte yandan 1999 İzmit depreminin kilitlenme derinliği 15km (deprem odak merkezi) veya daha fazla olmasına karşın, adalar fayının kilitlenme derinliği çok daha sığ, 10km kadar olduğundan beklenen İstanbul depreminin büyüklüğü 7 den büyük değil, karşılaştırmalı verilere göre 6-7 arasında olmalıdır.
Şekil 1: GONAF projesi çalışmalarına göre Çınarcık basenin kuzey kenarı boyunca uzanan Adalar fay segmentinin deprem üretmeyen, kilitli olan, yüzeyden 10km derinliğe kadar olan kısmı 7 den büyük İstanbul depremini üretebilecektir.
Şekil 2: GONAF projesi çalışmalarına göre İstanbul un 20km güneyinden geçen Adalar fay segmentine ait sismik harita (a) ve enine sismik kesit (b), boyuna sismik kesit (c). Adalar fayının boyuna ve enine olan sismik kesitlerle bakıldığında kilitli olan 10km derinden sonraki kısımda creep olayını belgeleyebilecek yoğun mikro depremler izlenmektedir.