35 milyon önce büyük bir okyanusa ait olan Karadeniz ve Hazar havzaları 15 milyon önce Kafkas Dağlarının yükselmesiyle bağımsız iki ayrı havza şekline dönüşmüşlerdir.
Bu nedenle her iki havzada petrollü Maykop çökel kayaçları farklı tektonik olaylara bağlı olarak özgün bir şekilde gelişmiştir.
Hazar da petrollü tabakalar faylarla sığ derinliklere veya yüzeye yükseltilirken Kara Denizdeki faylar olasılı petrol umutlarını Kara Denizin binlerce metre derinliklerinde bırakmıştır.
Buna karşın, Doğu Kara Deniz de bu güne dek yapılan çok az sayıdaki derin sondaj bölgenin kendine özgün gerçek petrol potansiyelini yansıtacak düzeyde değildir.
Önümüzdeki yıllarda artan petrol fiyatlarına bağlı olarak Kara Denizde sondaj çalışmalarına yeniden hız verileceği tartışmasız bir gerçektir.
Kara Deniz – Hazar Denizi Petrol Havzasının uydu görüntüsü: 35 milyon yıl önce birleşik tek bir deniz olan Kara Deniz ve Hazar 15 milyon yıldan bu yana Kafkas Dağlarının yükselmesiyle ayrılmış ve kendilerine özgü biçimde petrollü Maykop çökellerini oluşturmuşlardır. Bu nedenle her iki denizin petrol potansiyeli farklılık gösterir.
KARA DENİZ VE HAZAR BİR BÜTÜN OKYANUS İDİ!
Harita 1 de görüldüğü gibi Günümüzden 60 milyon önce, Paleosen döneminde, Karadeniz ve Hazar Denizleri 900 km genişliğinde 3.000 km uzunluğunda birleşik tek bir deniz idi.
Geç Eosen –Oligosen döneminde (35 milyon önce) Arap Levhasının ve İran Bloğunun kuzeye doğru hareketiyle Kafkas Dağları yükselerek Kara Denizi Hazar denizinden ayırmağa başlamıştır.
HARİTA1: Kara Deniz ve Hazar Denizini ayıran özgün iki ayrı petrol havzasının oluşumunu sağlayan levha hareketleri. Açıklama metinde.
KARA DENİZ VE HAZAR AYRILIYOR!
15 milyon önce ise Büyük Kafkasların daha da yükselmesiyle Kara Deniz ve Hazar Denizi büyük ölçüde bağımsız, oksijeni az, organikçe zengin ayrı iki deniz haline gelmiştir.
Bu zaman aralığında her iki ayrı denizde benzer nitelikte petrollü Maykop serisi çökeldi.
5 milyon önce ise bütünüyle ayrılan Hazar ve Kara Deniz jeolojik evrimlerini ve bir bakıma petrol sistemlerini benzer olsa da farklı şekilde tamamlamışlardır.
KARADENİZ DE PETROL DERİNDE HAZAR DA İSE SIĞ VE YÜZEYDE
Harita 2 de görüleceği gibi Hazar Denizi Bölgesindeki çiçek şeklindeki faylar Petrol taşıyan Maykop serilerini faylarla yükselterek Azerbaycan da karaya, Hazar Denizin de ise sığ kesimlere yerleşmesine neden olmuştur.
Oysa benzer petrollü Maykop serilerine daha batıda Karadeniz in 1000-2000m su derinliğinde derin deniz sondajları ile ulaşılmağa çalışılmaktadır.
HARİTA 2: Hazar Deniz Bölgesinde tektonik olayların ve fayların Karadeniz den kısmen farklı olması nedeniyle petrollü tabakaların çiçek şeklindeki faylarla yükseltilerek sığ denize veya karalara yerleşmesine neden olmuştur. İçi dolu siyah daireler petrol ü gösterir. Oysa aynı petrollü seviyelere Karadeniz de 1000-2000m su derinliğinde derin sondajlarla ulaşılmaya çalışılmaktadır.
KARA DENİZDE FIŞKIRAN DOĞAL PETROL KAYNAĞI!
Uydu Fotoğrafı: Hazar petrol havzasının batıya doğru devamı Kura vadisi boyunca Gürcistan üzerinden doğu Karadeniz e uzanır.
Karadeniz de, Poti açıklarında, 1050m su derinliğinde, deniz tabanından fışkıran petrol 1993- 2011 yılları arasında sürekli olarak uydudan gözlenmektedir.
Gözlemlere göre 0.3-5 saat arayla fışkıran doğal petrol kaynağı günde 1-8 ton petrolü denize boşaltmaktadır. Bu durum Doğu Karadeniz in petrol potansiyeli hakkında önemli bilgi verirse de Sürmene 1 kuyusunun 5648metrelik sondajı umulanı verememiştir.
UYDU FOTAĞRAFI: Gürcistan ın Poti açıklarında doğal petrol kaynağı her gün 1-8 ton ham petrolü denize yaymaktadır. Kırmızı eğriler petrol sızıntılarını gösterir.
Sonuç: Doğu Kara Deniz de bu güne dek yapılan çok az sayıdaki derin sondaj bölgenin kendine özgün gerçek petrol potansiyelini yansıtmaz.
Önümüzdeki yıllarda artan petrol fiyatlarına bağlı olarak Kara Denizde sondaj çalışmalarına yeniden hız verileceği tartışmasız bir gerçektir.
Prof.Dr.Osman BEKTAŞ
2.2.2012
